ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ κ. ΓΡΥΣΠΟΥ ΣΤΟΝ Δ. ΣΑΜΠΑΝΗ

ΓΡΥΣΠΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

  

Ήταν 13 Φλεβάρη της φετινής χρονιάς (2008), όταν κάπου στη Γλυφάδα, συναντηθήκαμε στο σπίτι του Συνταγματάρχη ε.α. (ΠΒ) Γρύσπου Δημητρίου στις 18:50 ακριβώς της ημέρας αυτής. Ήταν η στιγμή που περνούσα το κατώφλι της αυλόπορτας. Με υποδέχτηκαν όλοι τους με πολλή ζεστασιά. Η προεργασία είχε γίνει 3-4 βδομάδες νωρίτερα. Δυσκολεύτηκα λιγάκι στην αρχή, μέχρι να τον πείσω να με δεχθεί για να μου πει αυτά που ήθελε, αυτά που θυμόταν, από την σχεδόν εικοσαετή πορεία του στην αγκαλιά των μοιρών Ε.ΠΑΡ και στη μετέπειτα Αεροπορία Στρατού.

 

 

1952-1971: μια ζωή. Μία ζωή με όνειρα, καινούργια ξεκινήματα, δυσκολίες, κινδύνους, εμπειρίες, απόψεις, διαφωνίες, επιβραβεύσεις. Και τόσα άλλα συναισθήματα που κάθε ένας από εσάς κουβαλάει μέσα του και σας κάνει να είστε μοναδικοί, είτε είστε εν ενεργεία, είτε απολαμβάνετε την παρέα των συναδέλφων με τους οποίους δουλέψατε πλάι-πλάι, γελάσατε, πετάξατε μαζί, μαλώσατε ίσως κάποιες στιγμές, και τώρα γύρω από ένα τραπεζάκι στο αγαπημένο σας στέκι θυμάστε τα παλιά.

 

 

Ο Συνταγματάρχης ε.α. (ΠΒ) Γρύσπος Δημήτριος είναι ένας από τους πρωτεργάτες του σημερινού Όπλου. Οι νεώτεροι, που η καριέρα τους έχει τελειώσει «ευδοκίμως υπηρετήσαντες», τον αποκαλούν «πατριάρχη». Μαθητής της 3ης Εκπαιδευτικής Σειράς στην Μοίρα Εκπαίδευσης της νεοϊδρυθείσης την εποχή εκείνη 190 Μ.ΕΠΑΡ (Μοίρα Εναέριου Παρατήρησης), κομμάτι και εργαλείο της Διεύθυνσης Πυροβολικού, λίγες φορές αποχωρίστηκε τα αεροδρόμια που φιλοξενούσαν τα πτητικά μέσα που υπηρέτησαν. Και τούτο γιατί τότε ήταν υποχρεωτικό το πέρασμα από τις μονάδες του όπλου, εκτός ΕΠΑΡ, για να συμπληρωθεί ο χρόνος διοίκησης.

 

 

Είχα να τον δω από το 1971 λίγο πριν αποστρατευθεί, στην Πάχη. Όποιος τον είχε γνωρίσει τότε, με το μουστάκι του και το αυστηρό του ύφος, δεν θα δυσκολευθεί καθόλου να τον αναγνωρίσει και σήμερα. Στα 84 πλέον χρόνια του και με την μνήμη του να κάνει ορισμένες φορές τα δικά της κόλπα, αλλά με το χαμόγελο και την επιβλητική φωνή του, μας ξαναφέρνει κοντά στα πέτρινα χρόνια και τους αγώνες που όλοι έκαναν για να υπάρχει το Όπλο στη σημερινή του μορφή…

 

Ας τον ακούσουμε με προσοχή, γιατί είναι κομμάτι της Ιστορίας της Ελληνικής Αεροπορίας Στρατού.

 

Κ. Γρύσπο, μιλήστε μας λίγο για τη στρατιωτική σας καριέρα.

 

«… Στο στρατό έμεινα 30 τόσα χρόνια. Ξεκίνησα λοχίας και μάλιστα όταν έγινε η απελευθέρωση και μπήκε η 1^η σειρά της ΣΣΕ ήταν όλοι υπαξιωματικοί, πρώτη τάξη. Ύστερα όμως μπήκαν διάφοροι από δεξιά και αριστερά και στη 2^η σειρά άρχισαν να μπαίνουν και εξ ιδιωτών με τη διαφορά ότι υπήρχε ένα ποσοστό υπαξιωματικών. Όπως και στη δική μου τη σειρά έμπλεξαν και οι πολιτικοί… Το λέω γιατί, ένας ο οποίος δεν έχει ζήσει και δεν έχει φάει καραβάνα στο στρατό δεν μπορεί να ξέρει τη ζωή του στρατιώτου. Δεν μπορεί να ξέρει ότι ο στρατιώτης φοράει το σώβρακο 15 μέρες εάν δεν τον προσέξεις, είτε διότι είναι τεμπέλης, είτε διότι δεν ξέρει να πλένει τα ρούχα του, πρέπει να του τα μάθεις αυτά. Όταν πας λοιπόν και είσαι εσύ αξιωματικός και δεν έχεις δει όλη αυτή την κατάσταση, πως θα διοικήσεις, τι θα διοικήσεις, τι θα πεις. Και γι’ αυτό όλοι οι στρατιωτικοί που βγαίνουν από τη ΣΣΕ χωρίς να έχουν ζήσει τη ζωή του υπαξιωματικού, του στρατιώτη δεν επιτυγχάνουν και τόσο πολύ. Και γίνονται αυτά που γίνονται. Άφησαν τους στρατιώτες και πήγαν και έπιασαν το καλώδιο και σκοτωθήκανε. Γιατί κύριε; Τέσσερις στρατιώτες μόνοι τους, γιατί; Να πάει ένας αξιωματικός πεπειραμένος να δει τι γίνεται εκεί.»

 

 

«…Η ζωή μου στο στρατό ήταν τόσο ταραχώδης, τσακώθηκα με μεγάλους, μέχρι και τον αρχηγό του ΓΕΕΘΑ τον Αγγελή. Μαλλιά κουβάρια γίναμε. Αλλά κανείς δεν τόλμησε να με υποβιβάσει. Ήμουνα ζωηρό στοιχείο. Είχα ένα στρατοδικείο στα Γιάννενα στον πόλεμο με έξι (6) μήνες φυλακή (Σ.Δ.Σαμπάνη: οδήγηση χωρίς δίπλωμα με πρόκληση ατυχήματος), έξι (6) μήνες αργία και από 20^ος περίπου στη σειρά μου (ΣΣΕ) πήγα στο πάτο. Ο πατέρας μου με είχε μάθει το εξής: «Θα σέβεσαι τους ανωτέρους σου, θα αγαπάς και θα υπερασπίζεσαι τους κατωτέρους σου».Το οποίο τήρησα μέχρι τέλους. Γι αυτό χτύπαγα συνέχεια όταν έβλεπα αδικία.

Ήμουνα Αντισυνταγματάρχης και αποστρατεύθηκα με τον βαθμό του Συνταγματάρχη. Εθελοντής στην Αλβανία, κατατάχθηκα στο στρατό το Δεκέμβριο του ’44, την ημέρα του Αγίου Σπυρίδωνα. Πέρασα εξετάσεις αλλά και τα γεγονότα του παρελθόντος έπαιξαν ρόλο (Σ.Δ.Σαμπάνη:ποινές κτλ). Από 20^ος όπως είπα έπεσα στον πάτο. Τι σημαίνει τύχη και τι Θεός! Στη θέση 20 έβγαινα πεζός. Στην 103^η θέση ήμουνα εγώ. Ο 100^ος έβγαινε διαβιβάσεις, ο 101^ος και 102^ος τεθωρακισμένα, ο 103^ος πυροβολικό. Να η τύχη. Αλλιώς θα πήγαινα στο πυροβολικό; Θα κέρδιζα τόσα; Θα πήγαινα στην Αεροπορία Στρατού;…»

 

Κοιτάζοντας τα Ημερολόγια Πτήσεων μονολογεί,,,,,,,

 

«… πάντως εκεί μέσα θα βρεις στα βιβλία πτήσεων, θα βρεις πρώτα-πρώτα πόσους τύπους είχα πετάξει. Πρώτα είναι το L-18B και το L–18C. Το Β ήταν το πρώτο με ξύλινες προπέλες, δεν είχε μίζα, ούτε και το C. Ύστερα ήταν το L-21B, ύστερα ήταν το L-20, μετά το U-9, το U-9E, μετά το Cessna. Σου λέω ή εννιά τύποι ή δέκα. Στην Αμερική είχα πετάξει αυτά που έχουμε τώρα, αλλά ήταν δοκιμαστική η πτήση εκεί.»

 

– Ποιά, τα Chinook;

 

«… τα Chinook…»

 

– Ποιά ήταν η οργάνωση, τα πρώτα βήματα; Οι μηχανικοί ήταν από το τεχνικό, το πυροβολικό που είχε και την πρωτοκαθεδρία;

 

 

«… Όχι. Στην αρχή είχαμε τεχνικούς της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας (ΕΒΑ). Ο πρώτος ήταν ένας τεχνικός της Αεροπορίας και οι στρατιώτες του Πυροβολικού. Τότε τους στέλναμε στο Τατόι και εκπαιδευόντουσαν και ερχόντουσαν πίσω. Αυτό κράτησε στην αρχή, 3-4 χρόνια. Ύστερα όμως σιγά-σιγά, οι πρώτες σειρές τεχνικών πού ήρθαν ήταν ο πατέρας σου (Σ.Δ.Σαμπάνη: Σαμπάνης Σωτήριος.), ο Τέλης, ο Τζερμιάς, ο Φέγγος. Στην αρχή ήταν στα Μέγαρα στην 190 Μοίρα ΕΠΑΡ. Μετά έγινε η 200 Μ.ΕΠΑΡ στο Βόλο και οι άλλες (μοίρες) έγιναν πολύ αργότερα.

 

 

Στην αρχή ήμασταν όλοι στα Μέγαρα. Τα πρώτα (Α/φη) ήταν 6 ή 8 L-18B. Αυτά είχαμε. Ύστερα μας έφεραν τα C (L–18C). Τα οποία C πηγαίνανε για την Τουρκία. Και είχαμε ένα σύνδεσμο αμερικάνο τότε, ο οποίος μόλις το έμαθε λοιπόν, δεν ξέρω τι ενέργειες έκανε και σταματάμε το καράβι έξω από δω και αντί να πάει Τουρκία, έρχεται Πειραιά. Τα σήματα επάνω στα αεροπλάνα ήταν τούρκικα. Τα βγάλαμε, τα πετάξαμε και βάλαμε τα δικά μας. Τα L–18C ή 8 ή 9 ήταν και αυτά.

Μετά ήρθαν τα L-21. Αυτά ήρθαν κατευθείαν. Μετά τα L-21 ήρθαν τα Cessna. Μεταξύ αυτών εγώ πέταγα τότε το L-20.»

 

– Πέστε μου λίγο. Θυμάστε την ιστορία του L-20; Ήταν δικό μας ή ήταν αυτό που είχε η αεροπορία;

 

«… Ήταν αμερικάνικο, το είχαν οι αμερικανοί. Εγώ είχα στενές σχέσεις με τους αμερικάνους».

(Σ. Δ.Σαμπάνη: Λέγεται ότι όταν έφευγαν οι αμερικάνοι από την Ελλάδα, δεν ήξεραν που να αφήσουν τα δύο Beaver -ΕΣ314 και ΕΣ317-, και λόγω των καλών σχέσεων του κ.Γρύσπου, τα μεταβίβασαν στην Αεροπορία Στρατού με διαφορά σχεδόν ενός έτους το ένα από το άλλο).

(Σ. ArmyAviator: Τελικά τα δύο Βeaver δόθηκαν ως δωρεάν βοήθεια των ΗΠΑ στη ΣΑΣ, στα πλαίσια του περίφημου σχεδίου MIMEX, που αφορούσε στην απόσυρση αμερικανικού υλικού)    

«…Είχα στενές σχέσεις με τους αμερικάνους γυρίζοντας από την Αμερική, γιατί εκεί πέρα τους είχα καταχέ… Είχα πάει λοιπόν για εκπαίδευση στην ενόργανο πτήση. Είμαι ο πρώτος που εκπαιδεύτηκα στην ενόργανη πτήση το 1963. Όταν πήγα, μου έδωσαν για εκπαιδευτή έναν που είχε τελειώσει την προηγούμενη σειρά. Μόλις κατεβαίναμε από το αεροπλάνο, ‘ωραίο το σύστημά τους’ , καθότανε ο εκπαιδευτής με τον εκπαιδευόμενο και του έλεγε ο εκπαιδευτής, «αυτό δεν έκανες καλά, εκείνο καλά και γι’αυτό σου βάζω αυτή τη βαθμολογία».Το U–Class όπως το λέγανε αυτοί. Το U ήταν για τη λέξη unsatisfactory (= ανεπαρκής). Μια φορά, δύο φορές, τρεις φορές. Πάω λοιπόν στον αρχιεκπαιδευτή και του λέω: «Θέλω να φύγω για την Ελλάδα».Πετάχτηκε αυτός. Λέει: «Γιατί;». «Διότι εγώ δεν ήρθα εδώ για να με εκπαιδεύει αυτό το παιδάριο. Είμαι εκπαιδευτής επτά-οκτώ χρόνια και έχω τόσες χιλιάδες ώρες. Και θα μου λέει αυτός unsatisfactory? Αποκλείεται, θέλω να φύγω». Εν τω μεταξύ αφού είπα ότι δεν μπορώ να πετάξω με αυτό, ήθελα να το πω και στον αρχιεκπαιδευτή. Λέω «Να με παρουσιάσεις στο αρχιεκπαιδευτή». Το κουβεντιάζω μαζί του «Θέλω να φύγω», «Μα..» λέει εκείνος. «Θέλω να φύγω, τέρμα. Δεν ανέχομαι να μου λέει αυτό το παιδάριο ότι δεν μπορώ να πετάξω». Λέει «Να σας παρουσιάσουμε στον διοικητή της Σχολής». Διοικητής ήταν ένας υποστράτηγος Von … τάδε, ήταν φαίνεται γερμανικής καταγωγής. Πήγα εκεί και του λέω «Καταρχήν δεν έχετε σύστημα εκπαίδευσης». Πετάχτηκε από την καρέκλα του. «Δεν μπορείτε να μας δίνετε schedule (πρόγραμμα) της εκπαίδευσης της ημέρας με τα διάφορα κεφάλαια και ασκήσεις και να είμαστε υποχρεωμένοι ακούγοντας να κρατάμε σημειώσεις. Δεν είναι εκπαίδευση αυτή. Θα μας δώσετε βιβλία» του λέω. «Μα αυτά τα έχουν οι εκπαιδευτές». «Θα μας δώσετε βιβλία και την προηγούμενη μέρα θα μας λέτε για την επόμενη μέρα τι πρόκειται να μας πείτε, τι πρόκειται να μας διδάξετε, να το διαβάσουμε, να το καταλάβουμε και να μας το επεξηγήσετε την άλλη μέρα, να μας εξετάσετε προτού μπούμε μέσα (στο α/φος) τι διαβάσαμε, τι μάθαμε, τι καταλάβαμε και ύστερα να μπούμε στο αεροπλάνο. Γιατί τώρα μας βάζετε μέσα στο αεροπλάνο, αρχίζετε μπούρου-μπούρου, εδώ δεν καταλαβαίνουν οι ίδιοι οι αμερικανοί». «Εσείς», λέει, «τι προτείνεται;». «Εγώ προτείνω το εξής» λέω . «Θα μας δώσετε, εφόσον επιμένετε να μείνουμε εδώ, για τον εαυτό μου βέβαια μιλάω, θα μου δώσετε ένα εκπαιδευτή πεπειραμένο, και θα του λέω εγώ πως θα γίνεται η εκπαίδευση. Θα ζητάω εκείνα που ζητάω και καταυτόν τον τρόπο θα συνεχίσουμε». Μου δίνει ένα λοχαγό, πεπειραμένο εκπαιδευτή. «Και θα μας δώσετε τα βιβλία που έχουν οι εκπαιδευτές, θα μας τα δώσετε και ‘μας. Και θα μου λέει ο εκπαιδευτής: Αύριο θα κάνουμε αυτή τη άσκηση, θα την διαβάζω, θα την συνειδητοποιώ προτού μπω μέσα στο αεροπλάνο, θα μου λέει τις λεπτομέρειες και όταν μπούμε μέσα στο αεροπλάνο, θα αρχίσει την διαδικασία. Γιατί όπως είναι γνωστό, ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος να περπατάει στη γη. Μόλις απογειωθείς από τη γη και πας όσο πιο ψηλά πας, τόσο περισσότερο χάνεις μυαλό.» Με κοίταγε. «Αν μ’ αφήσετε υπό αυτάς τας συνθήκας, θα μείνω, ειδάλλως, θέλω να φύγω». Καλεί τον αρχιεκπαιδευτή του τμήματος ο οποίος ήταν ταγματάρχης / αντισυνταγματάρχης, δεν θυμάμαι, αλλά καλό παιδί. Του λέει: «Για άκου εδώ τι μας λέει ο Γρύσπος». Του επαναλαμβάνω πάλι όλα αυτά. «Εκείνο που έχει σημασία, του λέω, την ώρα που διδάσκετε να έχω βιβλία και όχι να γράφω. Εδώ οι αμερικανοί δεν προλαβαίνουν» και ως παράδειγμα του έφερα δυο πολιτείες στη Αμερική που δεν θυμάμαι, έχουν και το ίδιο όνομα και η οποία μία πολιτεία δεν καταλαβαίνει την άλλη πως μιλάνε. Τόση διαφορά έχουν στη γλώσσα. Άρχισε να γελάει και αυτός. «Μη γελάτε, έτσι είναι τα πράγματα, πώς να το κάνουμε δηλαδή. ¨όταν ο άλλος διδάσκει, ή θα ακούω αυτά που λέει ή θα γράφω. Δύο δουλειές μαζί δεν μπορείς να κάνεις, ή θα γράφεις ή θ’ ακούς». Και μου λέει κάποια στιγμή. «Δηλαδή αυτό είναι το δικό σας το σύστημα; Το ελληνικό σύστημα;». Λέει στο αρχιεκπαιδευτή εκεί που ήτανε «Το κατάλαβες το σύστημα το ελληνικό;». «Το κατάλαβα» λέει και κούναγε το κεφάλι του. Εν πάση περιπτώσει, ξεκινήσαμε έτσι. Την πρώτη βδομάδα άρχισε η βαθμολογία 90%, 92%, 94%, 89%. Οπότε με ξαναπαρουσιάζει στη διοικητή της σχολής, μαζί και αυτός και ο εκπαιδευτής μου, ένας λοχαγός και του λέει. «Στρατηγέ, αυτό και αυτό γίνεται». Του λέω: «Δείξετε τις βαθμολογίες που έχετε βγάλει». Και από εκείνη τη στιγμή και ύστερα, δεν ξέρω αν υιοθετήθηκε το ελληνικό σύστημα εμείς πάντως βγήκαμε στην ενόργανο πτήση, είμαστε δύο με 92% ή 93% επιτυχία, δεν θυμάμαι ακριβώς πόσο ήταν.

 

Μετά ήρθαμε εδώ και κάναμε σιγά-σιγά την εκπαίδευση με τα αεροπλάνα που μπορούσαν να πετάξουν νύχτα. Όπως ήταν το L-20, το U-9, το U-9E.

Πέταξα τώρα 4500 ώρες είναι, 5000 ώρες είναι; Κάπου εκεί μέσα είναι, και πολλές ώρες είναι άγραφες γιατί ξεχνούσαμε να τις σημειώσουμε. Τα βιβλία πτήσεων τα συμπληρώναμε, τούτα εδώ (ατομικά) δεν συμπληρώναμε.»

( Για την απομαγνητοφώνηση Δ.Σαμπάνης)

Συνέχεια στο: ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ κ. ΓΡΥΣΠΟΥ ΣΤΟΝ Δ. ΣΑΜΠΑΝΗ (σελ. 2η)